Emre yazılı senetler bir miktar paranın belli bir vadede ödeneceğini gösterir kıymetli evraktır. Bono (emre yazılı senet) günlük hayatta kırtasiyelerden matbu şekilde alınabilen kolay erişilebilir veya bir beyaz kağıda kolayca düzenlenebilir bir kıymetli evraktır. Kırtasiyelerde satılan matbu senet yaprakları her ne kadar emre yazılı senedin hukuki niteliğine aykırı ibareler taşısa da şekli şartları yerine getirdiği için geçerli bir kıymetli evraktır. Bu yazımızda matbu alınan bir emre yazılı seneti (bonoyu) doldururken veya beyaz bir kağıda emre yazılı senet  düzenleyeceğimizde hangi hususlara dikkat edilmesi gerektiğinden bahsedilecek ve emre yazılı senetler hakkında genel bir bilgi verilecektir. 

 Bir emre yazılı senedin kıymetli evrak niteliği taşıması için:

1. Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini ve senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelimeyi;
2. Belirli bir bedelin ödenmesi konusunda kayıtsız ve şartsız ödeme vaadini;
3. Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun -hukuki deyişle lehdarın- adını;
4. Düzenlenme (Keşide) tarihini;
5. Düzenleyenin (Keşidecinin) imzasını,
içermesi gerekir. Aksi taktirde o evrak, kıymetli evrak niteliğine haiz olamaz ve kıymetli evrak olmanın faydalarından yararlanamaz. Şimdi bu unsurlara tek tek başlık altında bakmakta ve yokluklarında ne olacağını incelemekte yarar vardır. 

1- “Bono” veya “Emre Yazılı Senet” Kelimeleri

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 776. maddenin 1. fıkrasının a bendine baktığımızda bu kelimelerden birisi senet metninde bulunmalıdır. Bu kelimelerin birisi sadece senedin başlığında yer alması da yeterli sayılır çünkü hukuken başlık da metne dahil kabul edilir. Bir senet bononun tüm unsurlarını taşımasına rağmen sadece bu unsuru taşımazsa bu senet “emre yazılı ödeme vaadi” niteliğindedir. Senette “bono” veya “emre yazılı senet” ibaresi yoksa senedi adi senet olarak nitelendirmeyecek emre yazılı ödeme vaadi olarak nitelendireceğiz. Bonoya ilişkin bazı hükümler bu senetler hakkında uygulanmaz. Örneğin, kambiyo senetlere özgü icrai takibat yolundan bu senetler yararlanamaz.

2-  Belirli Bir Bedelin Ödenmesi Konusunda Kayıtsız ve Şartsız Ödeme Vaadi

Bir senedin ödeme vaadi olup olmadığı senet metninden anlaşılmalıdır. Senet metninde ödeyeceğim,ödeyeceğiz gibi kelimeler bulunması ödeme vaadi olduğunu gösterir. Bu ödeme vaadi hiçbir kayıt ve şarta bağlanamaz. Dikkat edilmesi gereken husus ödeme vaadinin kayıt ve şarta bağlanamayacak olmasıdır. Ödeme vaadini kapsamayacak şekilde kayıt ve şart koyulabilir. Örneğin, menfi emre kaydı koyulabilir. Menfi emre kaydı koyulduğunda senet ciro ile devredilemez. Menfi emre kaydı “nama yazılıdır” şeklinde koyulabilir. Bu durumda senedin devri alacağın temliki şartlarıyla gerçekleşebilir. Daha basit anlatımla yazılı bir anlaşma ile senet devredilebilir. Ciro yapılmışsa cirolar geçersizdir.

3- Kime veya Kimin Emrine Ödenecek ise Onun (Lehdarın) Adı

Bonoda lehdarın adı zorunlu bir unsurdur. Lehdar gerçek kişi ve/veya tüzel kişi olabilir. Lehdar birden fazla kişi olabilir. Bir senet, emre yazılı senedin (bononun) tüm özelliklerini taşısa bile lehdar kişi değilse o adi senettir, emre yazılı senet (bono) değildir. Tüzel kişiliği olmayan bir işletme adı bonoya yazılırsa ne olacaktır? Bu durumda senet kıymetli evrak niteliği olmayan adi bir senet kabul edilir.

4-  Keşide (Düzenlenme) Tarihi

Bir bononun geçerli olması için gerekli zorunlu unsurlardan birisi de keşide tarihidir. Bononun ön yüzünde bulunması zorunludur. “GG/AA/YYYY” veya “GG/ yazı ile ay /YYYY” olarak yazılabilinir. Önemli olan tarihin kuşkuya yer verilmeden tespit edilebilmesidir. Bu doğrultuda önerilen GG/yazı ile ay/YYYY şeklinde olmasıdır. Örneğin 1 Mart 2018 şeklinde. Keşide tarihi geçmişteki bir tarih olabileceği gibi gelecekteki bir tarih de olabilir. Eğer ay ve yıl belirtilip gün belirtilmemişse o bono geçersizdir. Yargıtay son yıllarda verdiği kararlar doğrultusunda ihmal suretiyle yapılan hatalarda bonoları geçersiz saymamıştır. Örneğin, 31 Kasım 2018 tarihi takvimde bulunmadığından bunun sehven yapıldığı takdir edilerek 30 Kasım 2018 anlaşılması gerekir demiştir, Yargıtay. Ancak 32 Kasım 2018 yazılsa idi bu kabul edilemez ve senet bono hükmünde sayılamaz. Senette birden fazla keşide tarihi varsa yazılmamış sayılır. Keşide tarihi yazılmamış sayılınca,keşide tarihi bonoda zorunlu unsur olduğundan dolayı zorunlu unsur eksik olmuş olur ve o senet bono sayılmaz. Başka bir şekilde kesin ve net (objektif) olarak o tarih belirlenebiliniyorsa o tarihte geçerli olur. Örneğin, “Cumhuriyet Bayramı 2018” ibaresi kesin ve net olarak 29 Ekim 2018’i gösterdiği için bu keşide tarihi geçerlidir. “2018 Yılı Kurban Bayramı’nın ilk günü” şeklinde bir keşide tarihi geçerli iken “2018 Yılı Kurban Bayramı” şeklinde bir keşide tarihi geçerli olamaz çünkü kurban bayramı 4 gündür ve hangi gün keşide tarihi olduğu kesin ve net olarak belirlenemez. Sübjektif tarihlerle keşide tarihi düzenlenemez. Örneğin, “2018 Yılındaki Doğum Günüm” şeklinde bir keşide tarihi atılamaz, atılırsa bono geçersizdir.

5-  Düzenleyenin (Keşidecinin) İmzası

Düzenleyenin ıslak imzası bononun üzerinde bulunması şarttır. Parmak basma, mühür, elektronik imza vb. şekillerle bono düzenlenemez. Düzenleyenin kendi eliyle imza atması şarttır. Son yasal düzenlemeler çerçevesinde görme engelli kişilerin dilerseler bir tanık isteyebilecekleri öngörülmüştür. El ile imza kabiliyeti bulunmayan kişiler maalesef ki kambiyo taahhüdünde bulunamayacaklardır. İmza yerine paraf atılamaz. Eğer bir bono ehil olmayan veya hayal mahsulü bir kişinin imzasını taşıyor olsa bile o bono geçerlidir çünkü bonolarda imzalar birbirinden bağımsızdır.